Introdusaun

            Bambu  ka  Au  hanesan  ai  horis  nebe  moris  barak  iha  territoriu  Timor-Leste  laran  tomak,  maske  ho kuantidade  limitadu  no  ladun  utiliza  ba  objetivo  industria,  maibe  iha  komunidade  balun  mos  utilizatradisionalmente  au ba lutu,  hadak,  be kadoras, fatin kuru be  no fatin  raitua mutin,  tua  sabu,  tendas ba serimonias,  no ai sunu. Hare  ba rezultadu peskiza nebe halo  iha tinan 2009 husi matenek nain ( ICs Rob Swain  and  Julianne  Hartmann)  hateten  katak  iha  Timor-Leste  iha  espesies  au  hamutuk  12,  no  agora dadaun  foin    utiliza  espesies  rua  (2)  ba  industria  hanesan  au  betun  (Dendrocalamus  asper)  no  au  betar (Gigantochloa atter).

1). Au betun au ida nebe bot liu au hotu-hotu no konsideradu au  ho  kualidade diak liu iha mundu hodi  transforma ba produtus komersiais hanesan mobilias, konstrusaun no nia  dubun  bele uza ba hahan (Bamboo shoot), kualidade as  no presu karun iha merkadu internasional.

2). Au betar hanesan au ida nebe konsideradu au maus iha Timor-Leste, no tuir matenek nain sirakatak au ne’enia karateristika mamar no elastiku, no bele utiliza ba produsaun kurtinas (blinds). Ho  rekomendasaun  husi  matenek  nain  sira  maka  UNIDO  hamutuk  ho  Governo  Timor-Leste  hahu  ona projetu  pilotu  ida  ho  naran  Centro  Demonstração  no  Promoção  do    Bambu,  konhesido  ho  Centro  Bambu Timor-Leste. Nia objetivu  atu  promove  dezenvolvimentu  produsaun  sustentavel  no  utilizasaun  produtus au  iha  Timor-Leste. 

Projetu  ida  ne’e  sei  fokus  ba  objetivo  chave  dezenvolvimentu  Timor-Leste  nian, hanesan  dezenvolvimentu iha postu krize, hamenus kiak, kria kampu servisu no hasa’e    rendimentu, liu-liu iha  areas  marjinadus/rural.  Centru  ida  ne’e  mos  kontribui  ba  aumento  kapasidade manufakturasaun  iha nasaun ne’e liu husi utilizasaun au,  nebe  sai hanesan alternativu hodi troka ka substitui ai, no hasa’e valor adicional.  Nune’e  ikus  mai  bele  melhora  ekonomia  nasaun  nian.   Iha  Dezembru  2014,  Governu  liu  husi Reniaun Konselho  Ministros  aprova  Dekretu Lei  número  : 33/2014, 3    de Dezembru, ba  criasaun “ Instituto de  Pesquisa, Desenvolvimento,  Formaçãoe    Promoção  do  Bambuou  Instituto  do  Bambu,  IP”  no  ninia Primeira Alterasaun ba Dekretu Lei no Dekretu Lei Nu. 49/2018, 14 Dezembru.

Misaun

1.  Valoriza no Promove transformasaun au ba produtus komersiais seluk (Bamboo products) hodi  orienta no responde nessesidades merkadu.

2. Aumenta  kreatividade,  inovasaun  no  dezenvolvimentu  kapasidade  komunidade,  grupus  iha area  transformasaun  au,  hodi  aumenta  reseitas  komunidades  TL  nebe  sustentavel   

    hasa’eekonomia familia no nasaun.

3. Extende servisu kriasaun viveirus no plantasaun au iha teritoriu Timor-Leste hodi responde ba necessidades  industria,  hasa’e  sustentabilidade  materia  prima  iha  futuru,  no  konservasaun meio 

    ambiente.

4.Kontribui  no  aumenta reseitas estadu ka nasaun liu husi rezultadu fa’an produtus bambu,   no  kontribui ba vida moris staf ka pessoais nebe servisu’

Vizaun

“Be  a  formidable  and  worthy  institution  in  transforming  bamboo  into  commercial  goods  with

high  quality  and  become  the  primary  choice  for  customers”  –Sai  Instituisaun  ida  nebe  forte  no

digno  iha  area  transformasaun  au  ba  produtus  komersiais   ho  kualidade  nomos  sai  produto  de

prioridade/escolhaba klientes”.

Organograma

Objetivu

1. Hasa’e  konhesimentu  konaba  utilizasaun  au  no  ninia  prosesamentu,  liu-liu  produzaun  au  feran (splits) nebe bele uza hodi produz au kabelak ba mobilias.

2. Fo treinamentu manutensaun au hun no transfere teknolojia no abilidade ba  komunidade.

3.Serve  hanesan  Centru  Demonstrasaun  no  bele  fo  servisu  konsultoria  konaba  utilizasaun  au  iha area konstrusaun, no finalidades seluk tan.

4. Halo    produtus  komersiais husi  au hodi responde merkadu no  assegura sustentabilidade Instituto Bambu iha futuru (self sustaintability).

5. Kriasaun  viveirus  komunitarios  iha  area  projeto  (Aileu,  Ermera  no  Liquiça,  no  posibilidades  bele estende  ba  Distritus  seluk),  dezenvolve  plantasaun  au  iha  teritoriu  Timor-Lesteatu assegura

    sustentabilidade fornesimentu materia prima ba industria no konservasaun meio ambiente.